علت اختلال خواب در کودکان و راه‌های درمان آن چیست؟

اختلال خواب چیست؟ علت اختلال خواب در کودکان چیست؟ علت مشکلات خواب در کودکان چیست؟ علائم اختلال خواب در کودکان چیست؟ چه راهکاری برای بهبود کم خوابی و اختلال خواب کودکان وجود دارد؟ همه ما می­دانیم که کودکان باید خواب کافی داشته باشند تا رشد و سلامت­شان تضمین گردد. با این حال بیش از نیمی از کودکان در دوران کودکی خود اختلالات خواب را تجربه می­کنند. نه تنها کودکان بلکه در بزرگسالان مشکلی به نام استرس قبل از خواب نیز وجود دارد. در زمان درستی به مقابله با این معضل بپردازید  درمان بی خوابی برای‌تان راحت تر می‌شود.

راهکارهای وجود دارد که به والدین کمک می­کند تا به مشکلات خواب کودک خود رسیدگی کنند. اما گاهی اوقات اختلالات خواب پی­در­پی و الگوی خواب نامنظم در کودکان دلایل فیزیولوژیکی دارد. اختلالات خواب رایج در کودکان شامل آپنه خواب، بی­خوابی و همچنین پاراسومنیا یا خواب­پریشی است که رفتارهای مخرب مرتبط با خواب مانند راه رفتن در خواب و اختلال وحشت است. این مشکل با تغییر در عادات فرزند مانند تغییر در رنگ اتاق خواب کودک، کالای خواب یا سرویس خواب می‌تواند تا حد زیادی برطرف شود، البته اگر مشکل وجود یکنواختی و روحی باشد. اگر فرزند شما پسر است توصیه می‌شود مقاله انتخاب رنگ اتاق خواب پسرانه را بخوانید.

اختلال خواب اطفال و کودکان

اختلالات خواب در کودکان، به خصوص پاراسومنیا، احتمالاً در دوران نوجوانی دیگر ادامه پیدا نخواهد کرد. با این حال این اختلالات می­توانند رفتار روزانه و زندگی روزمره کودک شما را مختل کند. ما در این مقاله به دنبال  مشکلات خواب در کودکان، علت­های اختلال خواب کودک، علائم، نکاتی برای کمک به کودک برای مقابله با این مشکل و درمان اختلال خواب در کودکان و همینطور اینکه چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید، صحبت خواهیم کرد.

مقاله پیشنهادی: تشک مناسب برای کودکان

مدت زمان مناسب خواب کودکان

اگر می­خواهید بدانید که علت اختلال خواب در کودکان چیست ابتدا باید دید کودک به چه میزان خوابی نیاز دارد. خوابیدن نیز یکی از جنبه‌های مهم زیستی هر انسانی بوده و به همین دلیل هیچ رویکرد و قانون مشخصی برای خواب همه افراد وجود ندارد. یعنی نمی‌توان برای همه افراد ساعت خواب یکسان توصیه کرد. اما با این حال تحقیقات انجام شده حاکی از آن است که افراد در طول سنین مختلف، نیازهای متفاوتی به خواب دارند. طبیعی است که ساعت خواب یک نوزاد با یک کودک متفاوت‌تر است. به طور کلی متخصصان پس از انجام تحقیقات فراوان به نتایج زیر دست یافتند:

مقدار خواب مورد نیاز کودکان در سنین مختلف:

• نوزادان: بین ۱۴ تا ۱۷ ساعت
• شیرخواران: بین ۱۲ تا ۱۵ ساعت
• نوپایان: بین ۱۱ تا ۱۴ ساعت
• کودکان پیش دبستانی: بین ۱۰ تا ۱۳ ساعت
• کودکان در سن مدرسه: بین ۹ تا ۱۱ ساعت

الگوی خواب طبیعی و خواب چند فازی

الگوی خواب طبیعی همان خواب تک فازی است که شب به خواب رفته و صبح برمی­خیزیم. اما کلودیو استامپی این مفهوم را گسترش داد و به خواب چند فازی اشاره کرد که شامل چرت­های کوتاه است که همین مدت زمان­ها بر روی هم انباشته شده و کیفیت مطلوب انسان را به وجود می­آورد. استامپی یک ملوان بود که در دو مسابقه جهانی شرکت کرد و اطلاعات و داده­هایی را از ساعات خواب و بیداری ملوان­ها جمع­آوری کرد و متوجه شد که آنها در چند دوره زمانی کوتاه­مدت می­خوابند تا کمبود خواب نداشته باشند.

اختلال خواب چیست؟

اختلال خواب یا مشکلات خواب در کودکان زمانی است که فرزند دلبند شما در خواب شبانه یا به خواب رفتن مشکل دارد. این اختلال ممکن است به دلیل مشکلات اعصاب و روان، پایین بودن آهن و مسدود شدن راه­های هوایی باشد. اگر اختلال خواب در کودک درمان نشود می­تواند مشکلات عملکردی و سلامت کودک را در پی داشته باشد.

چرا خواب کودک مهم است؟

کودکانی که با اختلال خواب دست و پنجه نرم می­کنند، خسته و تحریک­پذیرند. عدم تمرکز، عدم یادگیری و مشکلات رفتاری در خانه و اجتماع، مشکلات رشد، سطح پایین قند خون و نقص سیستم ایمنی بدن همگی از مشکلاتی است که خواب ناکافی در کودک ممکن است به وجود بیاورد.

انواع اختلالات خواب

اختلال خواب در کودکان تنها شامل یک دسته نیست. اینکه به­طور کلی تصور کنیم که اختلال یک نوع است و آن خواب­آلودگی یا همان کمبود خواب است، اشتباه است. انواع اختلال خواب در کودکان عبارتند از:

• آپنه خواب
• بی­خوابی
• سندروم دیر به خواب رفتن یا خواب تاخیری
• خواب­آلودگی بیش از حد
• اختلال حرکت اندام­ها
• پاراسومنیا شامل کابوس­ها، ترس­های خواب، در خواب حرف زدن و راه رفتن در خواب
• نارکولپسی

مورد آخر یک اختلال عصبی مرکزی است که مغز در آن ناتوان از تنظیم چرخه خواب و بیداری است. در نارکولپسی کودکان خواب ضعیف، خواب­آلودگی بیش از حد، از دست دادن کنترل عضلات و حملات خواب دارند.

علائم و نشانه ­های اختلال خواب در کودکان

اگر کودک شما هر یک از علائم زیر را داشت به پزشک اطفال مراجعه کنید. حتی ممکن است نیاز به مراجعه به متخصص خواب باشد. این علائم عبارتند از:

• اشکال در به خواب رفتن
• اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD)
• اضافه وزن
• خوابیدن در کلاس
• تحریک­پذیری
• شب­ادراری
• پاهای بی­قرار
• راه رفتن در خواب
• بیدار شدن با فریاد
• کابوس­ها
• نفس­نفس زدن یا خرخر کردن در خواب
• توقف در تنفس به هنگام خواب
• چرخش و از این سمت به آن سمت رفتن
• تنفس پر سر و صدا و متلاطم
• بیدار شدن مکرر

مقاله پیشنهادی: انواع بی خوابی

علت اختلال خواب در کودکان

برخی از علت اختلال خواب در کودکان و بزرگسالان دارای منشا مشابهی است. چاقی یکی از آنهاست. چاقی عامل ایجاد آپنه انسدادی خواب(یک اختلال تنفسی) در تمام سنین است. برخی از اختلالات خواب در کودک ژنتیکی است. مثل سندروم پای بی­قرار که هم در کودک هم در بزرگسال دیده می­شود.بعضی از مسائل پزشکی و اختلال اضطراب نیز می­تواند علت اختلال خواب در کودکان باشد.

الگوهای رفتاری کودک نیز تا 5 سالگی می­تواند دلیل دیگری باشد. مثل مقاومت در برابر خواب یا زمان ناهماهنگ خواب کودک و والد. کم خوابی بر روی رشد جسمانی و روان کودکان اثر گذاشته و پیامدهای بدی را در پی دارد. کودکان ممکن است بنا به دلایل مختلفی کم­خواب باشند. کم­خوابی یا اختلال خواب در کودکان تحت اثر دلایل مختلفی رخ می‌دهد که از جمله از مهم‌ترین این علل عبارتند از:

بی­خوابی یا insomnia

بی­خوابی یکی از شایع­ترین اختلال­های خواب است که بین 20 تا 30 درصد کودکان به آن دچارند. علائم بی­خوابی با سخت به خواب رفتن و ماندن در وضعیت خواب و بیدار نشدن است. متخصصان سه نوع بی­خوابی در کودکان را بررسی کرده­اند:

بی­خوابی رفتاری

این نوع بی­خوابی بیشتر در کودکانی که زیر 5 سال هستند، رخ می­دهد. مقاومت در برابر خواب، طول کشیدن زمان به خواب رفتن کودک، خواب منقطع و از خواب بیدار شدن­های مکرر از نشانه­های اولیه آن است. این رفتارها اگر به­طور مستمر پیش بیاید، ممکن است یک اختلال در خواب کودک باشد.

بی­خوابی شرطی

بی­خوابی شرطی در کودکان بزرگ­تر و نوجوانان شایع است که با احساس اضطراب مربوط به زمان خواب، مانعی برای به خواب رفتن یا خواب ماندن کودک شما می­شود.

اختلالات خواب گذرا

اختلالات موقت در روال خواب کودک در زمان مسافرت، رویدادهای استرس­زا و بیماری­ها رخ می­دهد و اصطلاحا باعث حملات بی­خوابی می­شود.

فراموش نکنید که بی­خوابی کودکان برای کل خانواده دردسرساز و ناراحت­کننده است. اما خبر خوب این است که درمان دارد. تغییر در عادات و رفتار کودک در قبل از خواب اولین مرحله از درمان است. پس حتما از یک پزشک حاذق کمک بگیرید.کابوس یا خواب‌های ترسناک

یکی از رایج‌ترین دلایل کم خوابی در کودکان، کابوس و یا خواب‌های ترسناک است. چرا که کودکان فکر می‌کنند هر بار که به خواب فرو می‌روند با این خواب‌ها روبرو خواهند شد و برای فرار از این حالت نسبت به خوابیدن از خود مقاومت نشان می‌دهند.

شب ادراری و راه رفتن در خواب

راه رفتن در خواب شامل خود راه رفتن و سایر رفتارهای عجیب و پیچیده است. ادرار غیر ارادی کودک هم شب ادراری را توصیف می­کند. این موضوع در کودکان از بزرگسالان بیشتر است. این دو اختلال با رشد و بزرگ­تر شدن کودک برطرف می­شود اما باید حتما با پزشک در میان گذاشته شود.

اضطراب

کودکان به دلیل روح حساس و لطیفی که دارند در معرض اضطراب قرار می‌گیرند. به طوری که هر عامل کوچکی می‌تواند باعث ایجاد اضطراب در کودک شده و بازه خواب آن را کاهش دهد.

وحشت‌های شبانه

وحشت‌های شبانه مجموعه اتفاقات ترسناکی هستند که کودک در خواب می‌بیند اما این اتفاقات در ذهن او نمی‌مانند. بااین‌همه حال ناخودآگاه مغز آنان، این اتفاقات را ثبت کرده و برای جلوگیری از رخداد مجدد آن، در برابر خواب مقاومت نشان می‌دهد. با روشن کردن چراغ خوابی با اشکال یا نوری مناسب در کنار سرویس خواب کودک خود می‌توانید از وحشت‌های شبانه آن کمی جلوگیری نمایید.

آپنه انسدادی خواب

آپنه انسدادی خواب یا (OSA) بیماری است که بافت­های گلو جریان عبور هوا را مسدود می­کنند. این موضوع باعث وقفه در تنفس می­شود و خواب شبانه را مختل می­کند. 1 تا 5 درصد کودکان آپنه انسدادی خواب را تجربه می­کنند. از جمله علت­هایی که باعث این بیماری در کودکان می­شود: چاقی، تورم لوزه­ها، نقص­های مادرزادی و بعضی از بیماری­های دندان است. را­های درمان آن به شدت و حدت بیماری در کودک بستگی دارد. مثلا یکی از درمان­ها استفاده از محافظ دهان است. همچنین اگر علت آن بزرگ شدن لوزه­ها یا آدنوئیدها باشد، جراحی نیاز است.

خروپف در کودکان

یکی از مهم‌ترین مشکلات خواب در کودکان خروپف است. شاید عجیب به نظر برسد و خروپف را فقط برای بزرگسالان بدانید اما اگر کودکی مبتلا به آپنه انسدادی خواب باشد، خروپف را هم تجربه می­کند. اگر کودکی بیش از حد و با صدای بلند خروپف کند حتما باید او را به یک متخصص اطفال نشان داد. در ادامه از علت­های اختلال خواب در کودکان باز هم برای شما خواهیم گفت.

سندروم پاهای بی­قرار

سندروم پاهای بی­قرار که با نام ویلیس اکبوم نیز شناخته می­شود، در واقع اختلالی است حرکتی. علامت اصلی آن از یک میل شدید برای حرکت دادن پاها حکایت دارد. این میل بیشتر به وقت شب و خاب کودک ظاهر می­شود. دلیل سندروم پای بی­قرار گوناگون است اما می­تواند نشانه یک بیماری کلیوی، کمبود آهن و یا زمینه­های ژنتیکی باشد. معمولا این علامت­ در کودک خیلی توجه نمی­شود و به بزرگسالی او کشیده می­شود.

خواب­آلودگی مفرط در روز

کاهش هشیاری و میل به خواب در روز از علائم آن است. از 10 تا 20 درصد از کودکان علائم خواب آلودگی دارند. روش­های غربالگری وجود دارد تا بتوان علت خواب­آلودگی را تشخیص داد.

دندان قروچه

در واقع این اختلال مربوط به دندان قروچه مکرر است. دندان قروچه در کودکان اگر شب­هنگام باشد می­تواند باعث اختلال در خواب شود. آسیب به دندان، سردرد و آسیب به فک از پیامدهای آن است. شایان ذکر است که تصادفات و جراحت‌ها، مشکلات رفتاری، مشکلات خلقی، مشکلات یادگیری، تمرکز و حافظه و مشکلات اجرایی از دیگر دلایل بی خوابی در کودکان است.

نکاتی درباره مشکلات خواب در کودکان

وقتی کودک شما بدون کمک نمی­تواند بخوابد، برای والدین ناراحت­کننده و چالش­برانگیز است. اولین کاری که باید انجام دهید این است که بفهمید چرا کودک شما نمی­خوابد؟ آیا مضطرب است؟ ترس از تاریکی دارد؟ از تنها خوابیدن می­ترسد؟ صحبت کردن با بچه­ها در مورد ترس­ها به آنها احساس بهتری می­بخشد. به این کار آموزش خواب هم می­گویند. مثلا می­توانید برای برداشتن یک چیز به اتاقش بروید و به این بهانه حضور خودتان را در کنارش نشان دهید تا کم کم بخوابد.

همچنین انجام روال­های ساده مثل دستشویی رفتن یا مسواک زدن، قصه خواندن، دور خانه گشتن و شب بخیر گفتن برنامه­هایی است که به ناخودآگاه کودک نشان می­دهد که دیگر وقت خواب است. البته با چند بار انجام این کارها نتیجه نمی­گیرید و باید تداوم داشته باشد. والدین کودک در مواجهه با اختلال خواب در کودکان می­توانند سه رویکرد را اتخاذ کنند:

• بهبود بهداشت خواب: عادات و روال­های شبانه که به بهبود خواب می­انجامد را بهداشت خواب می­گویند. یک رویه مشخص و یک روال همیشگی می­تواند بهداشت خواب کودک را بهبود ببخشد و به رشد وی کمک کند. سایر کارها در طول روز باید انجام گیرد. مثل ورزش کردن، محدود کردن تماشای تلویزیون و مصرف کافئین در هنگام شب.
• کمک به کمتر شدن عوامل استرس­زا: آن دسته از کودکانی که مشکلات سلامت روان را تجربه می­کنند، مشکلات خواب را نیز تجربه می­کنند. باید بگوییم حتی اگر کودکی باشد که مشکلات سلامت روانی نداشته باشد، تنها عامل استرس می­تواند تاثیر زیادی بر خواب وی بگذارد. تکنیک­های مدیتیشن یکی از راه­های دفع این استرس­هاست.
• بهینه کردن محیط خواب: فضای خواب کودک باید به خواب راحت و آرام وی کمک کند. کاری کنید تا صداها کمتر به گوش برسد. دمای محیط را مطلوب کنید. نور اتاق را به دلخواه تنظیم کنید و مهم­تر از همه یک سرویس ­خواب کودک برای وی فراهم کنید تا به راحتی بخوابد. داشتن یک تختخواب و سایر وسایل سرویس خواب به مغز کودک این فرمان را می­دهد که تخت خواب جای خواب است اما مثلا جای بازی­های موبایلی نیست و آن را شاید پشت میز تحریر باید انجام داد. این احساس در کودک شما باعث بهبود شرایط خواب می­شود.

خطرات اختلال خواب در کودکان

وقتی بچه­ها خوب و به اندازه نمی­خوابند چه اتفاقی می­افتد؟ خواب برای هر انسانی ضروری است و خواب ناکافی به سلامت آسیب وارد می­کند. اختلال خواب در کودکان در طول زمان می­تواند باعث برخی از تغییرات جدی فیزیکی، عاطفی و ذهنی شود. تحریک­پذیری در کودکان اغلب به دلیل کمبود خواب است. از جمله این تغییرات:

• ضعف سلامت عمومی بدن
• ضعف مهارت حل مسئله
• حافظه ضعیف
• سیستم ایمنی پایین
• اشکال در کنترل احساسات
• تغییر در خلق
• خواب­آلودگی در طول روز

درمان اختلال خواب در کودکان

در اغلب موارد جای نگرانی نیست و با اعمال تغییرات ساده­ای مثل ایجاد یک روال در خانه می­توان کودک را به شرایط اول خود بازگرداند. این بخش تغییر در عادات و رویه­های روزمره زندگی کودک است که باید به دقت به پزشک توضیح داده شود تا مشاوره مناسبی دریافت کنید. همچنین پزشکان می­توانند علائم زمینه­ای مثل بیماری آپنه انسدادی خواب یا برخی از آلرژی­ها که خواب را مختل می­کند، درمان کنند.

علاوه بر درمان بیماری­های جسمی و فیزیکی، درمان بر روی روان کودک هم می­تواند اتفاق بیفتد. استفاده از دارو درمانی در کنار رفتار درمانی بسیار ثمربخش خواهد بود. مرکز پزشکی خواب دانشگاه استنفورد، اولین کلینیکی بود که به درمان اختلال خواب در کودکان پرداخت. استفاده از بیداری­های برنامه­ریزی شده و مطالعه بر روی خواب کودک از کارهای تخصصی مراکز خواب است. در مواردی نیز ممکن است کودک را برای انجام معاینه نیاز باشد که نزد پزشک ارتدونسی دندان، متخصص آلرژی یا جراح گوش و حلق و بینی ببرید.

آزمایشات مربوط به اختلال خواب

بر اساس به روزترین متدهای دنیا، پزشک شما سابقه پزشکی و روانپزشکی کودک را همراه با سابقه خواب او جمع­آوری می­کند تا روش مناسب را اتخاذ کند. روش­هایی از قبیل مطالعه خواب کودک، الکتروانسفالوگرام یا نوار مغزی، تست خواب چندگانه، اکتیوگرافی و آزمایش خون برای پی بردن به دلایل و درمان اختلال خواب کودک مناسب است.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

یکی دو شب کم­خوابی برای اکثر انسان­ها طبیعی است.با این وجود اختلال مداوم در خواب کودک و علائم غیرعادی، باعث نگرانی است. اگر کودک شما از کم­خوابی رنج می­برد، علائم آن را با پزشک اطفال یا متخصص خواب در میان بگذارید.

نتیجه‌­گیری

اختلال خواب در کودکان یک اتفاق رایج است و با مختل کردن زندگی روزانه کودک و ایجاد چالش برای خانواده همراه است. مشکلات خواب در کودکان می­تواند به عنوان یک عامل اولیه یا ثانویه در ایجاد اختلال پزشکی و روانپزشکی بروز پیدا کند. در دهه­های قبل پیشرفت قابل توجهی چه در تشخیص اختلالات خواب در کودکان و چه در درمان اختلال خواب در کودکان اتفاق افتاده است. دارو درمانی و رفتار درمانی دو گزینه قوی برای بازگشت خواب کودک به روال گذشته است. با این حال به نظر می­رسد خانواده­ها، به ویژه والدین اطلاعات کمتری در این زمینه دارند. ما در این مقاله تلاش کردیم اطلاعات کاملی را در مورد اختلال خواب در کودکان، علت، علائم اختلال، خطرات، انواع و درمان آن به شما بدهیم. برای آگاهی­رسانی عمومی خواهشمندیم این مقاله را با هر کسی از دوستان خود که کودکی دارد در میان بگذارید. همچنین برای انتخاب و خرید کالای خواب و سرویس خواب می­توانید از مشاوره­های برند بالسا برخوردار شوید.

سوالات متداول

1. اختلال خواب در کودکان چیست؟
   اگر کودک دلبند شما در خوابیدن های شبانه دچار مشکل باشد و این مسئله مکرر تکرار شود اصطلاحا به آن اختلال خواب در کودک گفته می‌شود.
2. درمان اختلال خواب در کودک چیست؟
   درمان مشکلات خواب در کودکان بسته به شرایط فرزند شما متفاوت است، اما می‌توان با تغییر در سبک زندگی، عادات و وسایل اتاق خواب و کالای خواب تا حدی به حل این مشکل کمک کرد. در برخی اوقات نیز دلیل این مشکل ممکن است مشکلات اعصاب، کمبود ویتامین‌ها، مشکل تنفسی یا آلرژی نیز باشد.
3. آیا مشکلات خواب در کودکان خطرناک است؟
   در صورت ادامه دار شدن این موضوع احتمال بروز مشکلاتی برای سلامتی عمومی، خواب آلودگی در روز، ضعف در بدن و سیستم ایمنی و … برای فرزند شما وجود خواهد داشت.